ایرانیان باستان جشنهای بسیاری برای ستایش نیروهای طبیعت برگزار میکردند. یکی از زیباترین آنها جشن آبانگان است؛ جشنی که به پاسداشت آب و ایزدبانوی آن، آناهیتا، برپا میشود. آبانگان نمادی از احترام به پاکی، زندگی و طبیعت است؛ مفهومی که امروز بیش از هر زمان دیگری معنا دارد.
تاریخچه جشن آبانگان
جشن آبانگان ریشه در دین زرتشتی و باورهای ایرانیان کهن دارد. در کتاب اوستا، از ایزدبانویی به نام اردویسور آناهیتا یاد میشود که نگهبان و بخشندهی آبهای پاک و روان است.
در دوران هخامنشیان و ساسانیان، معابد متعددی برای پرستش آناهیتا ساخته شد، از جمله معبد معروف آناهیتا در کنگاور کرمانشاه.
مردم در این روز با دعا، نیایش و شکرگزاری، از برکت آب سپاسگزاری میکردند.
زمان برگزاری جشن آبانگان
در گاهشماری ایرانی، هر ماه و هر روز نام ویژهای دارد. زمانی که نام روز و نام ماه یکی میشد، آن روز را جشن میگرفتند.
در تقویم امروزی، این روز معمولاً برابر با دهم آبان ماه خورشیدی است.
آداب و رسوم جشن آبانگان
مردم در روز آبانگان به کنار رودخانهها، چشمهها و دریاچهها میرفتند و به نیایش ایزد آناهیتا میپرداختند. در این روز، خواندن بخشی از اوستا به نام آبانیشت مرسوم بود
دیگر آیینهای جشن آبانگان عبارتاند از
پاشیدن آب بر سر و صورت برای پاکی و سلامتی
دعا برای باران و فراوانی آب
پخت خوراکیهای سنتی و شیرینیهای محلی
هدیه دادن گل و میوه
جشن و پایکوبی در کنار چشمهها و قناتها
در میان زرتشتیان یزد و کرمان، هنوز هم این آیین برگزار میشود و مردم در کنار قناتها گرد هم میآیند.
آب در فرهنگ ایرانی نماد پاکی، راستی، زایش و زندگی است. جشن آبانگان یادآور احترام انسان به طبیعت و عناصر حیاتی زمین است. این جشن را میتوان بهنوعی یکی از نخستین جشنهای محیط زیستی جهان دانست
آبانگان به ما یادآور میشود که بدون آب، هیچ حیاتی ممکن نیست؛ و حفاظت از آن، مسئولیتی انسانی و اخلاقی است
جشن آبانگان نه تنها میراثی از گذشتهی درخشان ایران است، بلکه پیامی برای آینده دارد:
آب را گرامی بداریم، چون زندگی از آن است.
پاسداشت آب، همان پاسداشت زندگی است. بیایید همچون نیاکانمان، با جشن و احترام، از طبیعت سپاسگزاری کنیم.
