هر فردی گذشته ای دارد و می توان گفت که بدون این سابقه و گذشته، هویت افراد قابل تعریف نیست. درباره تاریخ ملت ها هم این قاعده صادق است. تمامی اهالی ادب درباره تاریخ یک عقیده دارند و آن این است که مطالعه تاریخ برای هر فردی واجب است. سرگذشت ملت ها که به عنوان “تاریخ ملت ها” شناخته می شود، ابزاری مناسب برای عبرت گرفتن از وقایع گذشته است. طوری که بتوانیم اوضاع سیاسی، اجتماعی و … کشور را در دوره های مختلف بشناسیم. در این مطلب قصد داریم شما را با برترین کتاب های تاریخ ایران آشنا کنیم. اگر شما نیز به دنبال شناخت بهتر تاریخ سرزمین تان هستید، این مطلب برای شماست.
شناخته شده ترین کتاب های تاریخ ایران کدامند؟
تاریخ صرفا مجموعه ای از اعداد و ارقام، کلمات گنگ و … نیست! بلکه روایت هایی به هم پیوسته است که می توان برای تحلیل گذشته یک ملّت به سراغ آن ها رفت. کشور ایران نیز تاریخ بسیار غنی را داراست، بدیهی است که به همین دلیل، کتب تاریخی بسیاری هم درباره گذشته این سرزمین کهن نوشته شده باشند.
دو قرن سکوت
علی رغم اینکه چند دهه از فوت عبدالحسین زرین کوب می گذرد، اما هنوز هم کتب او مفید و کاربردی برای روزگار کنونی هستند. دو قرن سکوت که به عنوان یکی از شناخته شده ترین کتاب های تاریخ ایران تلقی می شود را می توان معروف ترین اثر استاد زرین کوب دانست. متن زیر، بخشی از گفته های ایشان است:
“دشمن بزرگ تاریخ نویسی، افکار و اندیشه های از پیش پرداخته هستند که در فضا معلق بوده و مورخ ناخواسته به رعایت آن ها الزام می شود و چه بسا به رعایت سکوت واداشته شود. تجربه های من طی چهاردهه به همین الزام سکوت ختم شد و بازهم در هر فرصت به آزمایش یک فرصت دیگر گذشت.!”
در کتاب دو قرن سکوت، وقایع و شرایط تاریخی دو قرن اوّل ایران بعد از سلطه اعراب تا شروع حکومت طاهریان روایت می شود. در این اثر ادبی، نحوه تغییرات بلندمدت و بزرگ ادبیات، زبان و فرهنگ ایرانی در زمان حمله اعراب بر ایران روایت می شود.
تاریخ بیهقی
در نسخه های امروزی تاریخ بیهقی، وقایع بین سالهای ۴۲۱ و ۴۳۲ هجری قمری روایت می شوند. این بازه زمانی مصادف است با تمام دوران حکمرانی مسعود غزنوی و رویداد های آن خطه ای از زمین به نام خوارزم! همچنین بیهقی موضوعات و حوادثی را از دوره های گذشته بازگو می کند. می توان این اثر ادبی را یکی از شناخته شده ترین کتاب های تاریخ ایران بعد از اسلام دانست. نویسنده این کتاب، خواجه ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی می باشد. تاریخ بیهقی از آثار کلاسیک باارزش شناخته شده و هم به عنوان یک اثر ادبی و هم اثر تاریخی مدنظر اهالی کتاب بوده است.
نسخه های امروزی تاریخ بیهقی، درباره نحوه قدرت گرفتن سلطان مسعود غزنوی سخن می گویند. طبق ادعای ابوالحسن علی بن زید بیهقی ملقب به ابن فندوق، این کتاب بیش از سی جلد بوده است. تعدادی از این جلد ها در کتابخانه سرخس و تعدادی دیگر در کتابخانه خاتون مهد عراق نگهداری می شوند. همچنین برخی از جلد های این کتاب هم در دست افراد گوناگون قرار دارند.
سیاحت نامه ابراهیم بیگ ; از محبوب ترین کتاب های تاریخ ایران
این اثر ادبی، به نوعی یک سفرنامه است که چاپ آن به اواخر دوران حکمرانی ناصرالدین شاه بازمیگردد. در این کتاب تاریخ ایران در دوران قاجار روایت می شود. سیاحت نامه ابراهیم بیگ توانست در آستانه جنبش مشروطه، ایرانیان را از نظر سیاسی و اجتماعی تاحدود زیادی آگاه کند. این کتاب را می توان یک راهنمای جامع درباره اوضاع ایران در پایان قرن ۱۳ دانست. نویسنده این کتاب، با قلمی کاملا بی رحم اقدام به تالیف این اثر فاخر کرده است. به بیان بهتر می توان سیاحت نامه ابراهیم بیگ را اوّلین اثر ادبی – تاریخی فارسی دانست که لایق لقب “رمان” می باشد.
ایران بین دو انقلاب
این اثر نوشته یرواند آبراهامیان، مفسر پرآوازه تاریخ معاصر ایران است. ایشان استاد ایرانی الاصل مشغول در کالج باروک نیوریورک بوده و در این اثر ادبی نقاط تاریک تاریخ معاصرمان را به رشته تحریر درآورده است. در این کتاب به شکلی جامع وقایع مهم تاریخ ۷ دهه گذشته ایران مورد بررسی قرار گرفته اند. در این کتاب تلاش شده تا با بررسی روند اجتماعی، گروه های قومی و همچنین طبقات اجتماعی در آن مقطع زمانی، روابط اقتصادی و همچنین سیاسی سالهای گذشته ایران مورد بررسی قرار بگیرند.
تاریخ ایران باستان
عبارت باستان از سوی مورخان برای بازه خاصی از تاریخ ایران استفاده می شود. این بازه به حدودا از هزاره سوم پیش از میلاد شروع می شود; یعنی درست مصادف با زمانی که ایلامی ها اقدام به استفاده از خط در جنوب ایران کردند. این دوره با غلبه ایران بر پادشاهان ساسانی و ورود به ایران خاتمه می یابد. کتاب تاریخ ایران، اثری نوشته حسن پیرنیا می باشد که در سه جلد تالیف شده است. آقای پیرنیا از تاریخ نگاران، حقوق دانان و سیاست مداران شناخته شده ایرانی در اواخر دوره قاجار قلمداد می شود.
ما چگونه ما شدیم
استیو بروس در کتاب جامعه شناسی اشاره می کند که یکی از ساده ترین و محبوب ترین راهکار های سیاسی نزد بیشتر مردم، این است که رویداد های مختلف اجتماعی، سیاسی و … را به نیرویی واحد مخصوص از نوع خارجی نسبت بدهند. به طوری که ادعا کنیم اگر مورد الف یا ب رخ داد، علت آن این است که گروه یا گروه های خاصی خواهان این موضوع بودند. می توان ادعا کرد که این طرز فکر تاحدود زیادی به اندیشه مردم دنیای باستان می باشد.
افراد دنیای باستان هم رویداد های طبیعی را به اراده خداوند نسبت می دادند; آن ها خدای باران، خدای زمین و خدای آتش را عوامل دخیل در وقایع طبیعی می دانستند. این دیدگاه از نظر علوم اجتماعی، یک دیدگاه کاملا اشتباه است. دکتر صادق زیباکلام; استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران کتاب ما چگونه ما شدیم را برای رد این اندیشه منتشر کرده است. این کتاب که مانند موارد قبلی از شناخته شده ترین کتاب های تاریخ ایران تلقی می شود، عوامل مختلفی که در ایجاد این وضعیت اجتماعی، اقتصادی و … شده اند را زیر ذره بین برده است. اگر به کتاب های مربوط به تحلیل تاریخ مدرن ایران علاقه دارید، این اثر ادبی مخصوص شماست.
