امسال، فاجعه مرگبار حج ۲۰۲۴ بر اثر گرمای مرطوب عربستان سعودی، زنگ خطر تغییرات اقلیمی را به صدا درآورد. آیا آینده‌ای مرگبارتر در انتظار ماست؟
فاجعه مرگبار حج ۲۰۲۴
به نقل از پایگاه خبری دخالت هر سال، صدها هزار مسلمان از سراسر جهان برای انجام مراسم حج به مکه سفر می‌کنند؛ زیارتی که برای بسیاری از افراد معنوی‌ترین و مهم‌ترین تجربه زندگی به شمار می‌آید. اما در سال ۲۰۲۴، مراسم حج به فاجعه‌ای مرگبار تبدیل شد؛ بیش از ۱۳۰۰ زائر جان خود را از دست دادند. دلیل این مرگ‌ومیرها گرمای بی‌سابقه و رطوبت بالا بود؛ شرایطی که بدن انسان از تحمل آن عاجز است.
براساس پژوهشی جدید، طی شش روز حج، مرزهای تحمل گرمای انسانی در مجموع برای ۴۳ ساعت شکسته شد. در این مدت، ترکیب گرما و رطوبت به حدی رسید که بدن انسان دیگر قادر به خنک‌سازی خود نبود. این یافته‌ها بر نگرانی‌های فزاینده درباره موج‌های گرمای مرطوب تأکید می‌کند؛ پدیده‌ای که دانشمندان انتظار دارند در آینده شدت بیشتری بگیرد.
امسال در مکه چه گذشت؟
گرمایش زمین تنها به افزایش دما محدود نمی‌شود؛ رطوبت نیز در بسیاری از مناطق جهان رو به افزایش است. عربستان سعودی که معمولاً اقلیمی خشک دارد، از این قاعده مستثنی نیست. داده‌ها نشان می‌دهد که از سال ۱۹۷۹ تاکنون، دوره‌های گرمای مرطوب شدید در سطح جهان بیش از دو برابر شده است. چنین شرایطی احتمال وقوع فجایعی مانند حج امسال را به شدت افزایش می‌دهد.
مراسم حج معمولاً فعالیت بدنی چشمگیری را می‌طلبد. زائران باید روزانه بین ۶ تا ۲۱ کیلومتر پیاده‌روی کنند. بسیاری از این افراد سالمند یا از نظر جسمانی ضعیف هستند که آن‌ها را به‌شدت در برابر تحمل تنش گرمایی آسیب‌پذیر می‌کند.
امسال، زیارت حج از ۲۵ خرداد آغاز شد. در شش روز بعدی، دمای هوا به بیش از ۵۱ درجه سانتی‌گراد رسید و شاخص دمای هوای تر، معیاری برای ترکیب گرما و رطوبت، به ۲۹٫۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یافت؛ سطحی که حتی برای افراد جوان و سالم نیز خطرناک محسوب می‌شود. این شرایط در ماه ژوئن رخ داد که معمولاً خشک‌ترین ماه در عربستان سعودی است.
ژوئن معمولاً با میانگین رطوبت نسبی حدود ۲۵ درصد و میانگین دمای هوای تر ۲۲ درجه سانتی‌گراد، خشک‌ترین ماه در عربستان سعودی است. بااین وجود، در طول حج امسال، رطوبت به‌طور میانگین ۳۳ درصد بود و در دوره‌های شدید تنش گرمایی تا ۷۵ درصد نیز افزایش یافت.
مرزهای تحمل گرما برای سالمندان
پژوهش نشان می‌دهد که مرزهای تحمل گرما برای سالمندان در تمام شش روز حج شکسته شد؛ از جمله در چهار دوره‌ی طولانی با بیش از شش ساعت. در ۲۹ خرداد، روزی با گرمای بسیار شدید، گرمای مرطوب به سطحی رسید که حتی برای زائران جوان و سالم نیز بسیار خطرناک تلقی می‌شد. محدوده‌هایی که دمای هوای تر وارد منطقه‌ی مرگبار می‌شود، به ترکیب دقیق دما و رطوبت بستگی دارد، زیرا بدن انسان به گرمای خشک و مرطوب به شیوه‌های متفاوتی واکنش نشان می‌دهد.
مقامات عربستان برای کاهش اثرات گرما، پناهگاه‌هایی مجهز به تهویه مطبوع و امکانات خنک‌کننده فراهم کرده بودند. بااین‌وجود، دسترسی به امکانات فقط برای زائرانی امکان‌پذیر بود که مجوز رسمی داشتند. بیشتر افرادی که جان باختند، مجوز و امکان استفاده از این امکانات را نداشتند.
