گردشگری ادبی به عنوان یکی از زیرشاخه های گردشگری فرهنگی، امروزه توجه بسیاری از کشورهای دارای پشتوانه فرهنگی و میراث ادبی را به خود جلب کرده است. از جاذبه های گردشگری ادبی در ایران میتوان بهره فراوانی برد، زیرا ایران یکی از کشورهایی است که از ادبیاتی دیرین و غنی برخوردار است.
وقتی به یک نویسنده یا اثر ادبی خاص علاقه داریم، مستعد خلق پدیده ای به نام گردشگری ادبی هستیم. بازدید از محل تولد و تدفین ادیبان، موزههای ادبی و سایر محلهای مرتبط با نویسندگان، آثار ادبی و همچنین پیمودن مسیرهایی با مضامین ادبی، المان های اصلی گردشگری ادبی هستند. البته گردشگری ادبی فعالیتی نوین نیست و مزار ادیبان همواره جایگاهی ویژه در تورهای بزرگ گردشگری سده‌های ۱۸ و ۱۹ اروپا داشته است.
در ایران نیز سیاحان و سفرنامه نویسانی چون ناصر خسرو این نقش را بازی میکردند و نوشتههای آنان به عنوان یک تم ادبی افراد را ترغیب به سفر میکرد. همانطور که می دانید کشور عزیزمان مهد ادبیات است و نام بزرگانی چون فردوسی، حافظ، سعدی، مولانا، رودکی و بسیاری از شاعران و ادیبان مطرح در کارنامه ادبی این سرزمین می درخشد.
در آثار و زندگی نامه هریک از این مشاهیر می توان تاریخ دوره های مختلف ایران را دید و تجسم کرد. در چنین شرایطی، عدم توجه به مقوله گردشگری ادبی در ایران نشان از غفلتی بزرگ دارد. در حالی که با توجه هرچه بیشتر به این مسئله، می توان ضمن شناساندن هرچه بیشتر فرهنگ، هنر و ادب ایران به نسلهای مختلف، به پاسداری از این ریشه قدرتمند در مقابل آسیب های دنیای مدرن و پسامدرن کمک کرد.
جاذبه های گردشگری ادبی در ایران
به طور کلی جاذبه های گردشگری ادبی در سه گروه مکان های واقعی، مکان های خیالی و مکان های ساخته شده مورد بررسی قرار می گیرند. با هم هریک از این جذابیت ها را در گردشگری ادبی در ایران بررسی می کنیم:
مکانهای واقعی گردشگری ادبی در ایران
این مکانها با زندگی یک نویسنده ارتباط واقعی دارند و معمولاً شامل محل تولد، زندگی، آفرینش آثار، مرگ و دفن آنها هستند. جای جای کشور عزیزمان ایران، زادگاه و محل رشد و نمو ادیبان، شاعران و نویسندگان مطرح بوده است. محل تولد نیما یوشیج در یوش و خانه شهریار در تبریز تنها چند نمونه از این جاذبه های گردشگری ادبی هستند که خوشبختانه با رسیدگی به موقع، همچنان سرپا هستند. برای علاقه مندان به آثار این شاعران بسیار جالب است بدانند پدر شعر نو یا شهریار سخن، با چه سبک زندگی رشد کردند و چطور زیستند که نام و آثارشان همواره ماندگار و خواندنی هستند.
مکانهای خیالی گردشگری ادبی در ایران
این مکانها بیانگر یا تجلی فضای رمان، نمایشنامه یا شعر هستند. هفت گنبد در هفت پیکر نظامی یکی از این نمونه هاست. کوه بیستون در مجموعه تاریخی بیستون کرمانشاه، همان محلی که فرهاد کوه کن، کوه را به عشق شیرین می کَند هم یکی دیگر از جذابیت های گردشگری در ایران است که در گروه مکان های خیالی قرار می گیرد.
مکانهای ساخته شده گردشگری ادبی ایران
مکان های ساخته شده جایگاه ویژه ای در گردشگری ادبی دارند. این اماکن به طور عمد برای جذب بازدیدکننده خلق و احداث شدهاند. در واقع ارتباط با یک چهره یا شخصیت ادبی امکان ایجاد دامنه وسیعی از جاذبههای موضوعی گردشگری را در مقصد به وجود می‌آورد. مقبره ها می توانند در این زمره جای بگیرند. ایل گلی تبریز یا مقبره فردوسی در توس، از جمله مکان های ساخته شده ای هستند که می توان از آنها برای جذب گردشگران و توسعه گردشگری استفاده کرد. ترکیه با بها داده به مقبره مولانا در قونیه، در این زمینه بسیار موفق عمل کرده است. همه ساله گردشگران زیادی از سرتاسر جهان برای شرکت در مراسم بزرگداشت مولانا به قونیه می روند. این یک نمونه کامل و بی نقص استفاده از جاذبه های گردشگری ادبی است.
بدون شک کشور ما با بهره مندی از گنیجینه ای بی نظیر از ادیبان بزرگ و فرهیخته، می تواند در این زمینه بسیار موفق تر عمل کند. گردشگری ادبی در ایران، می تواند به منبعی برای درآمدزایی تبدیل شود و مهم تر از آن، جهانیان را با فرهنگ غنی ایران آشنا کند. پیشینه ادبی کشورمان به اندازه ای قدمت و وسعت دارد که حرف های زیادی در حوزه گردشگری ادبی داشته باشیم. امیدواریم با همت هرچه بیشتر مسئولین امر و متولیان امور فرهنگی و ادبی، شاهد پیشرفته گردشگری ادبی در ایران از جهات مختلف باشیم تا علاوه بر هم وطنان، تمام مردم دنیا از این گنجینه عظیم و فاخر بهره مند شوند.
