سینمای ایران از آغاز تا امروز

بیست و یکم شهریور ماه روز ملی سینماست. زمانی که در سال ۱۲۷۹ هجری خورشیدی، مظفرالدین شاه اولین سینماتوگراف را وارد ایران کرد، شاید فکرش را نمی کرد که سینما بیشتر از یک قرن بعد، به این میزان از پیشرفت و البته محبوبیت برسد. سینمای ایران دوره های مختلفی را گذرانده و تاریخ آن پر است از فیلم های درخشان و اسطوره هایی همچون زنده یاد فردین، عزت الله انتظامی، داوود رشیدی، علی حاتمی و … . بیایید کمی در مورد تاریخ سینمای ایران بیشتر بدانیم.

نخستین فیلم فارسی در تاریخ سینمای ایران

پس از ورود سینماتوگراف به ایران، فیلم سازان زیادی شروع به ساخت و نمایش فیلم کردند. اگرچه این کار چند سالی طول کشید و مدتها زمان برد تا مردم سینما رفتن و تماشای فیلم دور هم را یاد گرفته و این هنر را بپذیرند. در میان تمام فیلم های ساخته شد، دختر لر عنوان اولین فیلم فارسی صدا دار را کسب کرد. این فیلم در سال ۱۳۱۲ توسط اردشیر ایرانی ساخته شد و جایگاه ویژه ای در تاریخ سینمای ایران دارد. آبی و رابی هم نخستین فیلم بلند ایرانی است که در سال ۱۳۰۹ توسط اوانس اوگانیانس تولید شد.

اولین سینمای ایران

شاید جالب باشد بدانید که اولین سینمای ایران در چه تاریخی و کجا ساخته شد. در سال ۱۲۷۹ (۵ سال پس از اختراع جهانی سینما توسط برادران لومیر) سینما سولی توسط کاتولیک‌ها در تبریز شروع به کار کرد. اما این سینما به فیلم های جدید دسترسی نداشت و به همین دلیل هم در سال ۱۲۹۵ تعطیل شد. البته تا پیش از ساخت اولین فیلم های ایرانی که تا سالهای ۱۳۰۹ به بعد به طول انجامید، سینماهای کشور تنها فیلم های خارجی را با زیرنویس فارسی به نمایش می گذاشتند.

اولین ها در تاریخچه ی سینمای ایران

میرزا ابراهیم خان عکاس باشی، اولین فیلمبردار ایرانی بود و اولین سینمای ایرانی هم در سال ۱۳۰۵ با نام گراند سینما تاسیس شد. آبی و رابی اولین فیلم بلند ایرانی بود که البته بی صدا ساخته شده بود و اولین فیلم ناطق هم دختر لر بود. نخستین فیلمی که به فارسی دوبله شد، دختر فراری نام داشت. جالب است بدانید که شهلا ریاحی، اولین بانوی کارگردان ایرانی بود و ماهنامه سینمایی فیلم هم نخستین مجله سینمایی ایرانی به حساب می آید.

نخستین سالن سینمای عمومی در ایران

میرزا ابراهیم خان عکاسباشی در سال ۱۲۸۳ شمسی، نخستین سالن سینما را افتتاح کرد. اما اگر کمی رسمی تر بگوییم، اولین سالن سینمای عمومی در ایران، در سال ۱۳۰۵ به نام سینما ایران در تهران ساخته شد.

فراز و فروهای سینما در ایران

در سالهای بعد از ۱۳۲۲ چند شرکت سینمایی توسط تعدادی سرمایه‌ گذار تاسیس شدند و سینما عمومیت بیشتری بین مردم پیدا کرد. مفاهیم عوام پسند سوژه اصلی فیلم ها در این دوره بود و افرادی همچون اسماعیل کوشان، ساموئل خاچیکیان، هوشنگ کاووسی، فرخ غفاری و … فیلم‌سازان مطرح این دوره به شمار می‌آیند. عبارت فیلم فارسی، تعریف خوبی برای آثار ساخته شده در این دوره است.

در دهه های چهل و پنجاه، موج نویی در سینمای ایران شکل گرفت. از سال ۱۳۴۴، سینمای فیلم فارسی اوج خود را تجربه کرد و موجی از فیلم ‌های “گنج قارونی” سینماهای ایران را درنوردید. در سال ۱۳۴۸ فیلم‌ هایی مانند گاو و قیصر تولید شدند تا تاریخ سینمای ایران دچار یک تحول تاریخی شود. موج نو، هم زمان شد با تاًسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۸ و فرصت بسیار خوبی را برای ارتقا سینما در کشورمان فراهم کرد.

همکاری یونسکو با این کانون به عنوان توزیع کننده فیلم‌های کودکان در ایران که با اعزام نورالدین زرین ‌کلک به بلژیک عملی گردید، سطح فرهنگی کانون را به میزان قابل توجهی ارتقا داد. مردم هم دیگر به عناصری مثل خشونت، جاهل مسلکی و … در فیلم ها علاقه زیادی نشان نمی دانند و از سال ۵۰ تا ۵۷، جریان جدید و سازنده ای در سینمای کشورمان شکل گرفت.

سینمای پس از انقلاب

بعد از انقلاب طی سالهای ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۲ یک سری ضوابط و مقرراتی برای فیلم سازی و نمایش فیلم ها به تصویب رسید که مطابق با قوانین جمهوری اسلامی بودند. پس از سال ۱۳۶۲ با تدوین ضوابط فیلمسازی، فیلمسازان جوان دهه پنجاه، مشاهیری همچون عباس کیارستمی، بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی وارد عرصه شدند و تأثیر مثبتی بر روند فیلمسازی در ایران گذاشتند.

فیلمهایی در این دوران تولید شد که نقطه عطفی در تاریخ سینمای ایران محسوب می شوند و بارها در جشنواره های معتبر جهان، مورد تقدیر قرار گرفتند. کم کم جوانانی همچون ابراهیم حاتمی کیا، مجید مجیدی و ابوالفضل جلیلی نیز وارد عرصه شدند و هریک با نگاهی متفاوت، دست به خلق آثاری ماندگار زدند. جشنواره فیلم فجر به برنامه ای سالیانه تبدیل شد که در بهمن ماه هر سال برگزار می شد و همچنان نیز ادامه دارد.

فیلم هایی همچون مادر، سارا، خانه دوست کجاست؟، هنرپیشه، طعم گیلاس، جدایی نادر از سیمین، دلشدگان، حضرت مریم، محمد (ص)، می خواهم زنده بمانم، ملک سلیمان، شوکران، عروس، اجاره نشین ها، کلاه قرمزی و پسرخاله، شب بیست و نهم، رنگ خدا، آژانس شیشه ای، گاو، مهمان مامان، خیلی دور خیلی نزدیک، ماهی و گربه، پرویز، ابد و یک روز، یک تکه نان، قدمگاه، شیار ۱۴۳، چ، ناخدا خورشید و شهر موش ها تنها چند مورد از فیلم های ماندگار سینمای ایران، پس از انقلاب اسلامی محسوب می شوند.