ترانه چیست و ترانه سرا کیست؟

در سالهای اخیر، ترانه و ترانه سرایی تبدیل به حوزه ای بسیار پر طرفدار شده است. افراد زیادی در این زمینه فعالیت می کنند و ترانه های ماندگاری توسط آهنگسازها و خوانندگان، به آثار موسیقی تبدیل شده اند. افرادی همچون شهیار قنبری، جنتی عطایی، زنده یاد دکتر افشین یداللهی، یغما گلرویی، نیلوفر لاری پور و … تقریبا برای همه آشنا و شناخته شده هستند. بسیاری از افراد باسابقه، با توجه به استقبال مردم و به ویژه جوانها از ترانه، اقدام به برگزاری کلاس های آموزشی و استعداد یابی نموده اند. اما آیا می دانید ترانه در واقع چیست؟ به چه نوع قالب شعری ترانه گفته می شود؟ آیا اصلا ترانه در رده بندی شعر قرار می گیرد؟ تفاوت ترانه سرا با شاعر در چیست؟

ترانه چیست؟

کارشناسان ترانه را یک کلام سهل و ممتنع می دانند. یعنی کلامی که با ساده ترین عبارات، کلمت و تصویرسازی ها، تصویری بسیار ساده و به دور از پیچیدگی را به مخاطب ارائه می دهد. برای خواندن یک ترانه لازم نیست دایره لغات گسترده ای داشته باشید و به راحتی مفهوم را درک می کنید. در عین حال، ترانه دارای روح شاعرانگی است و از این حیث چیزی کم از اشعار دیگر ندارد. ترانه قابلیت موسیقایی دارد و چندان به قافیه های درست و قوانین عروض پایبند نیست.

در واقع ترانه را بر اساس ملودی می سرایند تا از آن در یک آهنگ یا قطعه موسیقی استفاده کنند. درون ‌مایهٔ ترانه‌ ها معمولاً توده‌ای و عامیانه و احساسی است. فراق، غربت، عشق و محبت، دشمنی، دادخواهی، مبارزه با ظلم و ستم، آموزش و … موضوعات اصلی و پرکاربرد ترانه هستند. زبان ترانه ها بیشتر عامیانه است اما ترانه سرایان بسیاری، از زبان رسمی هم در آفرینش آثار خود بهره جسته اند.

آیا ترانه در مقابل شعر قرار دارد؟

شکی نیست که ریشه ترانه، شعر است. با این تفاوت که برخی از قوانین سفت و سخت شعر، در ترانه چندان اهمیتی ندارند. البته ترانه سرایان بزرگ و مطرح، همواره به عروض و قوانین آن در ترانه نیز توجه و تاکید داشته اند. با این حال اگر قافیه گاهی لنگ باشد یا وزن کمی جابجا شود، ایراد زیادی به ترانه وارد نمی شود. اما آنچه ترانه را از شعر متمایز می کند، پیوند درونی آن با موسیقی است.

درست است که برای شعر هم می توان ملودی نوشت و آهنگ ساخت؛ اما معمولا ترانه، موسیقی خاصی را در درون خود دارد و اصلا هدف از سرایش آن، هماهنگی با موسیقی است. همچنین زبان ترانه، در عین استفاده از توصیفات و تصویرسازی های متنوع، بسیار ساده و قابل درک برای عموم است. اما برای فهم برخی از اشعار باید دانش ادبیاتی بسیار بالایی داشت.

ترانه‌ با مردم و برای مردم است

البته رسالت شعر هم همراهی با مردم است، اما ترانه بسیار عامیانه تر است. ترانه سرا این را می داند که مخاطب آثارش عموم مردم هستند و تنها برای علاقه مندان به ادبیات شعر نمی گوید. در ترانه ها از عبارات و اصطلاحات عامیانه استفاده می شود و در همین حین، مفاهیم ارزشمندی را به مردم انتقال می دهد. از طرفی باید این مسئله را هم در نظر داشت که ترانه با موسیقی همراه شد و خواننده آن را می خواند. از این رو ممکن است مخاطبان بخش هایی از متن را به دلیل به دلیل توجه به موزیک و صدای خواننده، به خاطر نسپرده و یا اصلا توجهی به آن نداشته باشند.

ترانه سرا و شاعر چه تفاوتی دارند؟

با توجه به نکاتی که تا اینجا ذکر کردیم، نمی توان تمایز واضحی بین ترانه سرا و شاعر قائل شد. شاید بتوان چنین گفت که ترانه سرا، برای موسیقی و ملودی خاصی شعر می گوید در حالی که شاعر، تنها قوانین عروض و … را در نظر می گیرد. بنابراین به نوعی می توان گفت که ترانه سرا باید درک موسیقایی بسیار بالایی داشته باشد. از طرفی بسیاری از ترانه سرایان مطرح معتقدند که زبان ترانه ‌سرایی باید با زبان روز همگام باشد یا اینکه فقط یک قدم جلوتر باشد. اما شاعر، باید حتما با زبان روز هماهنگی کامل داشته باشد.