INSTEX یا اینستکس چیست؟

INSTEX یا اینستکس یک نهاد مالی است که پیشتر با نام SPV نیز از آن یاد شده و در واقع یک کانال و سازوکار مالی برای ارتباط میان ایران و اروپا از جمله انگلیس، آلمان و فرانسه است.

 سهامدار نهاد مالی INSTEX یا اینستکس سه کشور اروپایی یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه موسوم به تروئیکای اروپا هستند.

همچنین رئیس نهاد مالی INSTEX یا اینستکس یک فرد آلمانی است.

INSTEX یا اینستکس که پیشتر از آن با نام سیستم SPV یا Special Purpose Vehicle نیز یاد می شد هدفش ادامه همکاری تجاری اتحادیه اروپا با ایران حتی با وجود تحریم های آمریکا است.

بر این مبنا، INSTEX یا SPV همچون یک شرکت برای تسویه مالی تجارت با ایران به دور از حلقه های مالی متداول عمل می کند.

به عنوان نمونه در این ساختار ایران می تواند به اسپانیا نفت بفروشد و اعتبار مالی لازم برای پرداخت به یک شرکت آلمانی را که به ایران کالا یا خدمات داده است تامین کند و پول از طریق خاک اروپا بین دو شرکت مبادله شود.

INSTEX یا اینستکس چیست و چگونه کار می‌کند؟

در پی بیانیه صادره ۹ بندی از سوی سه کشور اروپایی عضو برجام در پی سفر محمدجواد ظریف به بروکسل در ۲۵ اردیبهشت سال گذشته (۱۳۹۷) و پس از خروج دونالد ترامپ از توافق وین که توسط فدریکا موگرینی قرائت شد، با اشاره به حفظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران، بر ادامه فروش نفت، گاز و محصولات پتروشیمی، مبادلات بانکی با ایران، همکاری‌ها در زمینه حمل و نقل، ایجاد خطوط اعتباری ویژه در زمینه‌های مالی، بانکی، بیمه‌ای و تجاری با هدف تسهیل همکاری‌های اقتصادی و مالی از جمله از طریق حمایت عملی از سرمایه‌گذاری تجاری، تکمیل و اجرای تفاهمنامه‌ها و قرارداد‌های بیشتر بین شرکت‌های اروپایی و ایران، سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران، حمایت از فعالان اقتصادی اروپا در ایران و … تأکید شد.

پس از آن هم در بامداد سوم مهر ماه ۱۳۹۷ و در حاشیه هفتاد و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک وزرای خارجه ایران و ۱+۴ به همراه موگرینی نشستی را برگزار و در پایان بیانیه‌ای ۱۲ بندی از سوی موگرینی و ظریف قرائت شد. موگرینی اعلام کرد که اتحادیه اروپا به تعهداتش در برجام و همچنین ایجاد کانالی برای ادامه صادرات نفتی ایران و همچنین تجارت با ایران متعهد است. وی در ادامه گفت که کانال ویژه پرداخت برای انجام تجارت با ایران به صادرات نفت، مبادله بانکی و صادرات کمک خواهد کرد.

در نهایت علیرغم این بیانیه‌ها و تعلل اروپا، سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس روز پنجشنبه ۱۱ بهمن ماه ۱۳۹۷ سازوکار مالی ویژه اروپا برای بهره‌مندی ایران از مزایای اقتصادی برجام را رسما ثبت کردند. پاریس میزبان Instrument in Support of Trade Exchanges یا همان اینستکس «ابزار پشتیبان مبادلات تجاری» است و «پر فیشر» بانکدار آلمانی هم مسئولیت آن را بر عهده دارد. انگلیس هم رئیس هیأت نظارت است و از هر کدام از این کشور‌ها هم یک نفر از وزارت امور خارجه حضور دارند و دیگر کشور‌های اروپایی هم می‌توانند به این سه‌کشور بپیوندند.

در حقیقت اینستکس بین واردات و صادرات ما به اروپا یک تهاتر پولی ایجاد می‌کند و پول وارد کننده را به صادر کننده می‌دهد. در حقیقت اینستکس و شرکت متناظر ایرانی به عنوان نهاد‌های واسط برای تسویه حساب شرکت‌های بدهکار و بستانکار در دو طرف عمل خواهند کرد. بر این اساس، در ساختار اینستکس پولی جا به جا نمی‌شود.

اینستکس به زبان ساده