زعفران ایران که یکی از کالاهای منحصر به فرد با پیشینه دو هزار ساله است، به دلیل وجود مشکلات در ثبت جهانی زعفران ایران به اسم کشورهای دیگر از جمله اسپانیا، ایتالیا و افغانستان به فروش می رسد.
رقیبان ایران در تولید و عرضه زعفران ایران
پیش از این زعفران ایران به شکل فله ای به کشورهایی همچون اسپانیا و ایتالیا صادر و از آنجا با بسته بندی این کشورها، به دیگر کشورها صادر می شد؛ این اقدام به ضرر تولید کنندگان و تجار ایرانی بود. در سال های اخیر، با دراختیار گذاشتن پیاز زعفران ایران به کشور افغانستان، این کشور به یکی از رقیبان ایران در تولید و عرضه زعفران تبدیل شده است.
هر چند تولیدات زعفران در کشور افغانستان به دلیل شرایط آب و هوایی درحد ناچیزی است اما این کشور در آینده می تواند در تولید این محصول منحصر به فرد خطر بزرگی برای ایران بشمار آید. این امر نگرانی هایی را برای تولیدکنندگان و دست اندرکاران این صنعت ایجاد کرده است.
برخی کارشناسان براین باورند که هم اکنون ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا به شمار می رود و می تواند با ثبت جهانی این محصول استراتژیک مالکیت آن را برای خود حفظ کند.
زعفران در ایران به ویژه در شهرستانهای قاینات ( روستاهای فندخت، بهناباد، استند، آبیز، اسپاد، اردکول)، فردوس، بشرویه، سرایان و بیرجند در استان خراسان جنوبی و شهرستانهای تربت جام، تایباد، باخرز، تربت حیدریه، گناباد، نیشابور و بجستان، کاشمر، خلیل آباد در استان خراسان رضوی و به تازگی در استان‌های فارس، کرمان، لرستان، قزوین، اردبیل و استان آذربایجان شرقی کشت می‌شود.
کشور هایی که رقیب ایران اند
گزارش ها حاکی از آن است که رقیبان جدیدی از جمله افغانستان، یونان، مراکش، ترکیه و هند در زمینه تولید و تجارت زعفران فعال شده‌اند؛ حتی چین با روش‌های گلخانه‌ای به تولید زعفران روی آورده است.
«غلامرضا میری» نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران در گفت و گو با ایرنا گفت: زعفران ایران با وجود این که یک کالای منحصر به فرد و استراتژیک به شمار می رود اما هنوز ثبت جهانی نشده است اما آنچه که از سوی اتحادیه پس از گذشت سال ها اتفاق افتاده این است که زعفران ایران در پنج منطقه ایران از جمله خراسان رضوی و جنوبی به ثبت جغرافیایی رسیده است.
ثبت جغرافیایی زعفران
وی با بیان اینکه به طور قطع ثبت جغرافیایی برای چنین کالای ارزشمندی کافی نیست و باید با وجود رقیبان زیادی که دارد به ثبت جهانی در لیسبون پرتغال برسد، گفت: در غیر این صورت امکان این وجود دارد که زعفران روزی به نام کشوری دیگری ثبت شود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران تصریح کرد: ثبت جهانی میراث یک کشور تنها توسط دولت ها صورت می گیرد بنابراین انتظار می رود دولت درخصوص ثبت جهانی این کالای مهم تدابیری بیندیشد زیرا اگر دیر بجنبیم این کالا نیز همانند برخی رشته های ورزشی ما توسط دیگر کشورها به ثبت جهانی خواهد رسید که این موضوع نگران کننده است.
آمار کشت زعفران ایران سال گذشته
وی گفت: طبق آمارها سال گذشته حدود ۴۰۰ تن زعفران در سطح زیرکشت ۱۲۳ هزار هکتار از اراضی در سراسر کشور تولید شد و نزدیک ۲۵۲ تن از این محصول به ۴۷ کشور هدف در دنیا صادر شده است.
میری اضافه کرد: مصرف زعفران در کشور ما به گونه ای است که سالانه ۲۰ درصد مصرف خوراکی و سوپرمارکتی داشته و مابقی صادر می شود. در دنیا نیز ۸۰ درصد این محصول به مصارف صنعتی، دارویی ، صنایع آرایش و بهداشتی ، رنگ ، صنعت غذایی و نوشیدنی ها ، شیرینی و شکلات می رسد.
دادن پیاز زعفران به افغانستان
به گفته نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران، سرانه مصرف این محصول برای هر ایرانی یک گرم در سال است.
میری افزود: ایران به دلیل مشکلاتی که در بحث صادرات دارد بخش عمده تولیداتش توسط کشورهایی همچون افغانستان، اسپاینا، ایتالیا و امارات متحده عربی خریداری و صادر می شود اما این که اکنون افغانستان در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن دارد؛ به دلیل این است که خودمان اجازه این موضوع را به آنها دادیم، زیرا بین ۸ تا ۱۰ سال گذشته پیاز زعفران را با انگیزه این که افغان ها، پیاز زعفران به جای خشخاش بکارند، به این کشور دادیم.
وی افزود:حتی کارشناسانی برای کشت این محصول به افغانستان اعزام شده اند و این بدان معناست که ما محصول استراتژیک کشور خودمان را در اختیار افغانستان قرار دادیم.
قاچاق پیاز زعفران ایران به افغانستان
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با بیان اینکه هر ساله بخش قابل توجهی پیاز زعفران به افغانستان قاچاق می شود و به همین دلیل آنها هر سال کشت زعفران را افزایش می دهند، گفت: اکنون کشورهایی افغانستان را از لحاظ سیاسی، اقتصادی و استراتژیک حمایت می کنند تا برای خودشان (به غیر از ایران) تامین کننده دومی داشته باشند بدان معنا که تنها تامین کننده زعفران در دنیا ایران نباشد، تا از این اتفاق آن ها سود لازم را ببرند.
وی گفت: با اهدا پیاز زعفران به دولت افغانستان در سال های اخیر، اکنون در ۱۶ ایالت این کشور، کشت زعفران انجام می شود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران ادامه داد: در گذشته تصور ما از افغانستان یک کشور تریاک خیز بود اما اکنون به یک کشور زعفران خیز تبدیل شده است به طوری که سال گذشته زعفرانی که ما به آنها هدیه داده بودیم، بهترین زعفران جهان در برلین آلمان معرفی شد.
پرداخت حق لیسانس در صورت ثبت زعفران به نام افغانستان
میری اظهارداشت: ثبت جهانی زعفران باید در معاهده لیسبون پرتغال ثبت شود زیرا اگر محصولی به نام کشور دیگری ثبت شود و کد جی آی دریافت کند برای صادراتش باید دیگر کشورها به آن حق لیسانس پرداخت کنند.
وی براین باور است که اگر ما حرکتی انجام ندهیم، زعفران ایران به نام افغانستان ثبت می شود و باید ما برای صادرات حق لیسانس بپردازیم.
نایب رئیس شورای ملی زعفران ایران با اشاره به اینکه اکنون تجار ایرانی با محدودیت هایی در بخش صادرات در بازار جهانی مواجه هستند که باعث شده خودمان محصول استراتژیک مان را دو دستی به کشور افغانستان صادر کنیم، گفت: تاجر ایرانی اکنون نمی تواند زعفران را به عربستان سعودی ، آمریکا ، چین و هند صادر کند بنابراین ناچار است زعفران تولیدی خود را به تاجر افغانی بفروشد تا آن ها زعفران ما را صادر کنند.
وی براین باور است که اگر محدودیت صادرات نداشته باشیم، چنین مسائلی رخ نمی دهد زیرا اکنون زعفران صادر کننده ایرانی توسط افغان ها و به اسم زعفران افغان به دنیا می فروخته می شود و ما چاره ای جز پذیرش این موضوع نداریم.
میری با اشاره به اینکه این موضوع به نفع زعفران و منافع ملی کشور نیست و با ادامه این روند بازارهای صادراتی مان در جهان را از دست خواهیم داد، گفت: با این وجود تا به حال هیچ اقدامی از سوی دولتمردان صورت نگرفته و این درحالی است که درحالی که آن ها حداقل می توانند محدودیت های صادراتی را بردارند تا تجار ایرانی خود به صادرات این محصول با نام و برند ایران اقدام کنند.
میزاش کشت زعفران افغانستان
میری اظهارداشت: طبق گزارش ها افغانستان هفت تا ۱۲ تن محصول زعفران در سطح زیرکشتی به میزان هشت هزار هکتار تولید دارد و در سال های اخیر به یکی از تولید کنندگان زعفران تبدیل شده است.
