گِل‌مالی لرستانی‌ها یکی از آیین‌های عزاداری است که در لرستان است که طبق مستندات قدمتی بیش از هزار سال دارد، آیین و سنتی که چند سال پیش ثبت ملی شده است. کمتر خرم‌آبادی است که روز عاشورا در عزای امام حسین (ع) خود را آغشته به گل نکند.
فلسفه گِل مالی لرستانی‌ها در روز عاشورا
نکته قابل توجه اینکه همه اقشار مردم از کارگر گرفته تا پزشک و کارمند و روحانی، مرد و زن، پیر و جوان همه به آیین گل مالی اعتقادی قلبی دارند، بسیاری از مردم داستان گل مالی آیت الله بروجردی و شفای چشم‌های ایشان را شنیده‌اید و خود نیز به این آیین کهن معتقدند.
که قدمت گل مالی به قبل از اسلام برمی‌گردد، آیین گل مالی به عنوان میراث معنوی و ناملموس سال ۹۷ به شماره ۵۷ ثبت ملی شده است.
قدمت گل مالی به قبل از اسلام برمی‌گردد
نسرین صفربیرانوند رییس کانون آیین سنتی لرستان درباره فلسفه گل مالی لرستانی ها بیان کرد: زمانی می‌توانیم بگوییم ایرانی هستیم و قدمت داریم که یا خود آیین‌ها و سنت‌ها به طور کامل و یا آثار آن در جامعه وجود داشته باشند، یکی از این آیین‌ها گل مالی است که طبق مستندات به ایران قبل از اسلام برمی‌گردد.
بهزاد پاکدل می‌گوید: طبق اشعار حکیم فردوسی عزاداری که ما انجام می‌دهیم در سه سوگ‌نامه و سوگواره‌های پهلوان و یلان ایرانی در دوران اسطوره‌ها و افسانه‌ها وجود داشته است، اولین آن مربوط به مرگ سیامک است که ایرانی‌ها یکسال عزاداری می‌کنند و رخت عزا بر تن می‌پوشند.
خاک بر سر کردن اما در داستان مرگ سهراب نمود بیشتری پیدا می‌کند، به واضح فردوسی می‌گوید «لشگریان خاک بر سر نمودند»، اما «خره» یعنی همان گل طبق گفته محققان و پژوهشگران باستانی در آیین سیاوش نمود پیدا می‌کند.
گل مالی در سوگ سیاوش
وی در ادامه گفت: به واسطه تهمتی که به سیاوش زده می‌شود افراسیاب او را می‌کشد و می‌گوید تشت را زیر گلوی سیاوش بگذارند نکند خون سیاوش بر زمین بریزد و ایرانیان به خونخواهی او برخیزند، اما به واسطه اراده خدا باد وزیده و خون بر زمین می‌ریزد و گل سیاوشون یا همان لاله‌های واژگون از خون سیاوش در زمین روییده می‌شود.
گل مالی اوج عزاداری مردم لرستان برای امام حسین (ع)
وی در ادامه گفت : با مرور زمان و پس از اینکه اسلام وارد ایران می‌شود و مردم لرستان به تشییع روی می‌آورند، عزاداری مردم لرستان به این سبک و سیاق پس از واقعه کربلا به جز برای امام حسین (ع) جایز نیست، در واقع اوج عزاداری یعنی همان گل و پوشیدن لباس سیاه برای امام حسین (ع) است.
تا حدود یکصد سال پیش حوضچه گل وجود نداشته است، بلکه تشتی را مملو از خاک کربلا می‌کردند اما با افزایش جمعیت تشت گل جوابگو نبوده و مردم حوضچه‌های گل را درست می‌کنند.
اکنون در خرم‌آباد تنها جایی که تشت گل را با مهرهای کربلا درست می‌کنند حسینیه عباسیه زیر پل انقلاب است.
گل مالی جزو میراث ناملموس است، آیین گل مالی لرستان سال ۹۷ در شانزدهمین گردهمایی پیرغلامان کشور در شیراز ثبت ملی شده است، امیدواریم این آیین و دیگر آیین‌های سنتی لرستان ثبت جهانی شود.
همه اقشار مختلف روز عاشورا گل مالی می‌کنند و مربوط به قشر خاصی نیست. خوب به یاد دارم که در کودکی در محله «درب دلاکان» مردم می‌نشستند تا سادات گل را روی سر و شانه آنها بگذارند.
