شاید انتخاب بهترین جای دیدنی در شیراز کار سختی باشد اما مطمئنا عمارت شاپوری شیراز یکی از خاص‌ترین آن‌هاست. اگر قرار است به شیراز سفر کنید و دوست دارید با این عمارت زیبا آشنا شوید، ادامه این مطلب را از دست ندهید.
تاریخچه عمارت شاپوری شیراز در یک نگاه
کلنگ ساخت عمارت شاپوری شیراز به عنوان یکی از بزرگترین و باشکوه‌ترین عمارت‌های شیراز به فرمان تاجر بزرگ کازرونی به اسم عبدالصاحب شاپوری خورد. همین فرمان باعث شد که عمارت شاپوری در اوایل دوره پهلوی و بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ بنا شود. جالب است بدانید که این عمارت زیبا تا ۶۰ سال محل سکونت خانواده شاپوری بود.
ویژگی که این عمارت را متمایز و باشکوه کرده است، معماری فوق‌العاده آن است که ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی می‌باشد. اجزای تشکیل دهنده این اثر شامل: محوطه باغ و عمارت اصلی، عمارت اندرونی، عمارت کالسکه‌خانه، حیاط و عمارت ورودی می‌باشد که مساحت کل آن ۴۶۳۵ متر مربع است؛ البته ۸۴۰ متر مربع از مساحت کل آن به زیربنای عمارت اختصاص داده شده است.
ابوالقاسم مهندسی، معمار عمارت باشکوه شاپوری
پس از گذشت سال‌ها از زندگی خانواده شاپوری در عمارت بزرگ شاپوری و متروکه شدن آن، سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۸ توانست عمارت شاپوری شیراز را خریداری کرده و آن را به ثبت ملی برساند. اهمیت تاریخی عمارت شاپوری به این دلیل است که این عمارت جزء یکی از اولین بناهایی بود که به رویکرد آزادانه ساخته شد و توانست معماری ایرانی و اروپایی را در کنار یکدیگر قرار دهد.
عمارت باشکوه شاپوری به دست یکی از بهترین و بزرگترین معماران شهر شیراز، ابوالقاسم مهندسی ساخته شده است. او تمامی عمر خود را به ساخت ساختمان‌ها و آبادانی شهر شیراز اختصاص داد و آثاری ارزشمند شامل: ساختمان قدیمی دانشکده معماری شیراز، منزل باقرآباد، ساختمان سندیکای کارگران، شبستان قدیم حاج احمد، سالن سینما خورشید، دبیرستان اندیشه، طاق منزل فرمان فرما و ساختمان باغ توسلی را از خود به جای گذاشت. با این وجود می‌توان گفت که ابوالقاسم مهندسی یکی از بزرگان معماری بوده است که نقش گسترده‌ای در آبادانی شهر شیراز با ساخت ساختمان‌های متحیرکننده داشته است.
ساخت عمارت شاپوری؛ حرکت به سمت معماری اروپایی
اوایل دوره پهلوی مصادف با زمانی بود که معماری سنتی ایرانی در حال نزدیک شدن به معماری اروپایی بود و ساخت عمارت شاپوری شیراز در اوایل دوره پهلوی، گامی بلند در این زمینه بود. به همین دلیل است که برخی از معماری‌های بکار رفته در آن برای سرزمین ما غریب بودند. برای مثال در معماری این عمارت برخلاف معماری عمارت‌هایی با سبک و سیاق سنتی ایرانی، خبری از تقسیمات مربع شکل و چهارباغ نیست. علاوه‌بر این در معماری ایرانی جوی‌های آب پس از حرکت در باغ به سمت حوض و استخر جاری می‌شوند؛ درصورتی که در باغ شاپوری اینطور نیست.
یکی دیگر از تفاوت‌های باغ‌های ایرانی با باغ شاپوری، شکل حوض‌های بکار رفته در این باغ است. درواقع حوض در معماری ایرانی، در باغ‌های زمان صفویه و قاجار به شکل یک مستطیل بزرگ در راستای درب ورودی باغ و درب ورودی عمارت ساخته می‌شد؛ درصورتی که حوض طراحی شده در باغ شاپوری به شکل گلی پنج‌پر است که تاثیر شگرفی بر روی کل معماری باغ گذاشته است. البته این حوض، تنها حوض باغ شاپوری نیست.
این باغ حوض دیگری هم دارد که در جنوب آن قرار گرفته است و به شکل قلب است. تا قبل از اینکه چنین حوضی در عمارت شاپوری ساخته شود، معماری حوض به این شکل آن هم در ایران مطرح نبود. از طرفی در باغ‌های ایرانی، درختان به صورت قرینه کاشته می‌شدند، درصورتی که در باغ شاپوری اینطور نبود و همین باعث شده بود تا خیلی بزرگ و وسیع به نظر برسد.
نگاهی به جزئیات معماری در عمارت شاپوری شیراز
در شمال باغ شاپوری می‌توان محل استقرار کالسکه، سورچی، خدمه و ساختمان اندرونی را مشاهده کرد. در ضلع جنوب غربی عمارت نیز می‌توان بقایایی از ساختمان قدیمی و مخروبه آشپزخانه را مشاهده کرد. گلخانه و یک حلقه چاه نیز در شمال شرق باغ قابل مشاهده هستند. عمارت اصلی در ضلع شمالی و نود درجه چرخش نسبت به محور اصلی بنا شده است که محل قرارگیری آن نیز یکی دیگر از تفاوت‌های باغ‌های سنتی ایرانی با باغ شاپوری است.
زمانی که در مقابل عمارت اصلی قرار می‌گیرید، اولین چیزی که توجه شما را به خودش جلب می‌کند، نقش انسان بالدار بر روی پیشانی ساختمان است. عمارت شاپوری در اصل دو طبقه دارد که سقف آن شیروانی است و چهارده ستون به صورت قرینه گرداگرد بالکن آن دیده می‌شوند. جالب است بدانید که این عمارت یکی از اولین ساختمان‌های ایرانی می‌باشد که دارای بالکن است.
علاوه‌بر این عمارت شاپوری شیراز از تزئینات کاشیکاری و گچبری‌هایی برخوردار است که هر کسی را شگفت‌زده می‌کند. استفاده از نقش انسان بالدار به همراه کاشی‌کاری‌های رنگی در این بنا از معماری بنای پاسارگاد در شیراز تقلید شده است. به نظر می‌رسد در طراحی و ساخت ستون‌های عمارت شاپوری، زمان خیلی زیادی صرف شده است چراکه این ستون‌های ظریف و بلند بنا علاوه‌بر اینکه از سه بخش پایه، ساقه و سرستون تشکیل شده‌اند، دارای جزئیات فراوانی هستند.
