ایران پیشتاز ذخیره سازی خون بند ناف در منطقه

قبلا امکان ذخیره‌سازی بانک خون بند ناف بیشتر در بیمارستان‌های خصوصی انجام می‌شد؛ زیرا اغلب مخاطبان این خدمت را مراجعان به این بیمارستان‌ها تشکیل می‌دادند؛ اما امروز اطلاع‌رسانی درباره ذخیره‌سازی خون بند ناف در اغلب مراکز درمانی دیده می شود و همین تغییر سیاست باعث تسریع در فراگیری این امکان حوزه پزشکی و سلامت شده است.  سلول بنیادی دارای ۲ توانایی مهم تکثیر یا تبدیل به انواع سلول‌های بدن است. چند نوع سلول بنیادی وجود دارد؛ سلول بنیادی جنینی می‌تواند به تمام سلول‌های بدن تبدیل شود و سلول بنیادی افراد بالغ می‌تواند به رده خاصی از سلول‌های بدن از جمله سلول خونی، سلول قلبی، سلول عصبی و سلول غضروفی تبدیل شود. هنگام زایمان، فقط ۱۰ دقیقه زمان برای جمع‌آوری خون بند ناف وجود دارد و پس از آن خون لخته و غیرقابل استفاده می‌شود.

انواع روش های ذخیره سازی خون بند ناف

فرایند ذخیره سازی خون بند ناف به ۲  در کشور انجام  می شود.

• در روش اول که رایج ترین روش نگهداری سلول های بنیادی و ذخیره سازی خون بند ناف در ایران است پدر و مادر نوزاد، نگهداری نمونه را به صورت اختصاصی در بانک خصوصی خون بند ناف و با پرداخت هزینه درخواست می کند. این نمونه با مالکیت خصوصی خانواده ذخیره می شود و هر زمان خانواده به آن نیاز داشت از آن استفاده می‌کند.
• در روش دوم، پدر و مادر هنگام تولد نوزاد خون بند ناف نوزاد را به صورت رایگان هدیه می کنند. این نمونه با مالکیت بانک خون بند ناف عمومی ذخیره می شود و هر متقاضی که نیاز به این نمونه داشته باشد از آن استفاده خواهد کرد؛ حتی خود خانواده اهدا کننده هم در صورت نیاز می‌توانند از این نمونه استفاده کند.

نمونه‌‌های ذخیره شده تا چند سال قابل استفاده هستند؟

در حال حاضر فقط در درصد کمی از زایمان‌هایی که در کشور اتفاق می‌افتد  عمل  ذخیره‌سازی خون بندناف در آن انجام می شود  یعنی در نتیجه جمع‌آوری نمونه از حدود ۱.۵ تا ۲ درصد از کل زایمان‌های سالانه، ۲۰ هزار نمونه به دست می‌آید و این نمونه‌ها روی هم آمار بانک خون ۱۲۰ هزار نمونه‌ای خون بند ناف ایران را تشکیل داده‌اند. ضمائم زایمانی که حتی امروز اغلب به عنوان زباله بیمارستانی دور ریخته می‌شوند، منبع ارزشمندی برای نسل آینده کشور هستند؛ امروز که اهمیت خون بند ناف احساس شده راه‌های فراگیر شدن آن در حال هموار شدن است. جامعه مخاطبان وسیع تر شده، برای خانواده‌هایی که هنوز امکان ذخیره خصوصی نمونه را ندارند، امکان اهدای نمونه فراهم شده است و پوشش بیمه‌ای برای تامین هزینه‌های نگهداری و درمان در حال افزایش است.

ایران پیشتاز در در منطقه در زمینه خون بند ناف

ایران در حال حاضر ۱۲۰ هزار نمونه خون بندناف جمع‌آوری کرده است که ۱۵ هزار نمونه در بانک عمومی و باقی نمونه‌ها در بانک خصوصی نگهداری می‌شوند. در حال حاضر ایران از ذخیره سازی خون بند ناف  در منطقه رتبه اول را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در اختیار دارد که البته این آمار صرف‌نظر از دو کشور هند و چین است که آمار زادوولد در این کشورها با تمام کشورهای دیگر دنیا قابل مقایسه نیست.

از سوی دیگر دانش ذخیره سازی خون بند ناف در ایران کاملا بومی است، اما در اغلب کشورهای منطقه این دانش توسط شرکت‌های اروپایی و آمریکایی اداره می‌شود. نه تنها در منطقه بلکه در نقشه بانک‌های خون بند ناف در دنیا، بانک خون بند ناف ایران یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های خون جهانی به حساب می‌آید. در دنیا ۷ میلیون نمونه خون بندناف جمع‌آوری شده است.

برای ذخیره‌سازی یا اهدای سلول‌های بنیادی خون بند ناف چه کنیم؟

برای ذخیره سازی خون بند ناف در بانک خصوصی خون بند ناف، والدین باید قرارداد مربوط را امضا کنند. زمان انجام آزمایش‌های لازم ماه نهم بارداری است و هزینه این خدمت، با آزمایش HLA مبلغ ۳۶،۷۰۰،۰۰۰ ریال و بدون آزمایش HLA مبلغ ۳۳،۳۰۰،۰۰۰ ریال در تهران است. آزمایش HLA ضروری است و شاخص‌­های ژنتیک سلول را تعیین‌ می کند که در زمان پیوند تطابق HLA فرد دهنده و گیرنده ضروری است. در هنگام زایمان، کارشناسان بخش خون‌گیری در اتاق زایمان حضور پیدا می‌کنند و پس از تولد نوزاد کار خون‌گیری از بند ناف را انجام می­ دهند. نمونه از نظر تعداد سلول­، آزمایشات سرولوژی و آزمایشات میکروبی بررسی می‌شود و در صورت برخورداری از استاندارهای لازم ذخیره می‌شود. سلول­‌ها داخل تانک‌ های مخصوص در دمای ۱۹۶- نگهداری می‌ شوند.

آیا درمان با سلول‌های بنیادی تحت پوشش بیمه‌‌ قرار دارد؟

اگرچه خدمت پزشکی هنوز تا حدی جدید به نظر می رسد اما برای کمک به خانواده ها برای استفاده از این امکان، نگهداری خون بند ناف تحت پوشش بیمه قرار دارد؛ والدین می‌توانند سه هفته پس از تولد نوزاد، با اعلام نام بیمه مورد نظر، نامه خود را دریافت کنند و هزینه‌های قرارداد یا شارژ سالیانه را از بیمه طرف قرارداد خود بگیرند.

همچنین در صورت بروز بیماری، در حال حاضر هزینه‌ای بابت نمونه خون بند ناف در کشور اخذ نمی شود و عمل پیوند در ایران رایگان است؛ اما با این حال هنوز برخی خانواده‌ها عنوان می‌کنند که حتی هزینه‌های اولیه ذخیره سازی خون بند ناف برایشان سنگین است چه برسد به دیگر هزینه های پیوند، این خانواده‌ها می‌گویند که از روی ناچاری قید ذخیره‌سازی خون بند ناف را می‌زنند.

در پیگیری این موضوع، مرتضی ضرابی مدیرعامل بانک خون بندناف  از روش جدیدی برای تامین هزینه‌های پیوندهای سلول‌های بنیادی از طریق بیمه‌ها خبر داد و اظهار داشت: در حال حاضر پیوند سلول بنیادی در کشور رایگان است، اما ممکن است در درمان‌هایی ناگزیر به تهیه سلول مشابه از دیگر کشورها شویم یا ممکن است افرادی نمونه خون بند ناف فرزند خود را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ذخیره کنند و اگر تقاضایی برای پیوند وجود داشت مایل باشند که در ازای دریافت هزینه‌های تامین سلول، نمونه خود را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ به دیگری واگذار کنند.

  سلول‌های بنیادی از ایران صادر می شوند

ضرابی از مشتریان خارجی سلول‌های بنیادی ایرانی صحبت کرد و گفت: در حال حاضر چند کشور آسیایی درخواست دریافت محصولات خونی از ایران را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ دارند. فعلا در حال مذاکره هستیم که با توجه به استاندارد کشورهای درخواست‌کننده، کشور هدف برای صادرات محصول را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ انتخاب کنیم.

 ذخیره‌سازی خون بندناف، اجباری یا اختیاری؟

۲ روش برای ذخیره سازی خون بند ناف نوزاد وجود دارد؛ بانک عمومی و بانک خصوصی. نگهداری نمونه در بانک خصوصی منوط به پرداخت ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان بابت قرارداد و سپس واریز ۱۶۰ هزار تومان بابت شارژ سالیانه است و نمونه در مالکیت خانواده در می‌آید؛ اما نگهداری نمونه در بانک عمومی منوط به اهدای نمونه است که البته اگر روزی خود اهداکننده به نمونه نیاز داشت می‌تواند از آن استفاده کند.