طرح پانزی روشی در کلاهبرداری است که با وعده سودهای تضمینی و نجومی، از قربانیان سرمایه جذب می‌کند.در این طرح در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر، سود به‌طور منظم پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند.
کلاهبرداری پانزی چیست؟
طرح پانزی ، عملیات سرمایه گذاری تقلبی و غیرقانونی که بازدهی سریع، آسان و قابل توجهی را در سرمایه گذاری با ریسک کم یا بدون ریسک نوید می دهد. طرح پانزی نوعی از طرح‌های هرمی است که در آن اپراتور، در رأس هرم، گروه کوچکی از سرمایه‌گذاران را به دست می‌آورد که در ابتدا بازده سرمایه‌گذاری فوق‌العاده‌ای را از طریق وجوهی که از گروه دوم سرمایه‌گذاران تامین می‌شود، به دست می‌آورد. گروه دوم نیز به نوبه خود با وجوهی که از گروه سوم سرمایه گذاران به دست می آید پرداخت می شود و به همین ترتیب تا زمانی که تعداد سرمایه گذاران بالقوه تمام شود و طرح از بین برود، ادامه می یابد. اپراتور می‌تواند بخشی از سرمایه‌گذاری‌های دریافتی را در حین پیشرفت طرح تصاحب کند یا صبر کند تا عملیات در شرف فروپاشی پیش از فرار با وجوه باشد.
تاریخچه طرح پانزی
اگرچه مورخان معتقدند که در اوایل قرن هفدهم تغییراتی در طرح پانزی وجود داشته است، اما این طرح به نام کارلو پانزی ، یک مهاجر ایتالیایی به ایالات متحده که هزاران نفر از ساکنان نیوانگلند را در سال‌های ۱۹۱۹-۱۹۲۰ با طرح خود از میلیون‌ها دلار کلاهبرداری کرد، نامگذاری شد.
برای فروش تمبرهای پستی اروپا پانزی در ابتدا گروه کوچکی از سرمایه‌گذاران را با وعده دو برابر کردن سرمایه‌گذاری‌هایشان ظرف ۹۰ روز به دست آورد. با انتشار خبر فرصت سرمایه گذاری احتمالی ثروتمند شدن سریع، مجموعه سرمایه گذاران پانزی گسترش یافت و به او اجازه داد در مدت زمان بسیار کوتاه مقادیر قابل توجهی پول جمع آوری کند – در یک مورد، او تنها در سه ساعت یک میلیون دلار جمع آوری کرد – و بنابراین اعتماد سرمایه گذاران خود را حفظ کند. با این حال، در عرض نه ماه، طرح پانزی از بین رفت. اگرچه کل سرمایه گذاری او تنها ۳۰ دلار تمبر بود، او در نهایت با طرح خود از هزاران سرمایه گذار از حدود ۱۵ میلیون دلار کلاهبرداری کرد. پانزی در سال ۱۹۲۰ دستگیر شد و به چندین فقره کلاهبرداری و سرقت متهم و به زندان محکوم شد.
اگر در جایی به شما وعده داده شد که در ازای سرمایه‌گذاری، سودهای نجومی و تضمینی (مثلاً ماهی بیش از ۱۰درصد) دریافت می‌کنید، احتمالاً با یک ترفند پانزی طرف هستید که می‌خواهد کلاه بزرگی بر سرتان بگذارد و سرمایه‌ای را که سال‌ها برایش تلاش کرده‌اید به چنگ بیاورد.
متأسفانه با گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، طرح پانزی به یکی از رایج‌ترین شیوه‌های کلاهبرداری تبدیل شده است و هرکس که به‌دنبال سرمایه‌گذاریِ پرسود باشد، احتمالاً یک بار هم که شده با تبلیغ یک طرح پانزی مواجه می‌شود؛ طرحی که سعی می‌کند با وعده سود تضمینیِ وسوسه‌کننده قربانی بگیرد.
در این طرح در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر، سود به‌طور منظم پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند؛ اما در نهایت وقتی قربانیِ جدیدی نباشد که پول وارد کند، این طرح اشباع می‌شود و فرو می‌پاشد. در نهایت طراح پانزی هم در با پول‌های بادآورده فرار می‌کند و تنها چیزی که باقی می‌ماند تعداد زیادی مالباخته است.
ظهور ارزهای دیجیتال هم به کلاهبرداران کمک کرده است بدون ایجاد حساب بانکی و بدون گذر از احراز هویت بتوانند سرمایه جذب کنند.
در کل همه طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند؛ اما شکل و ظاهر این کلاهبرداری می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.
با این که کلاهبرداری‌های پانزی در انواع و شکل‌های مختلف ظاهر می‌شوند؛ همه انواع آن، چند خصوصیت اصلی دارند که عبارت‌اند از:
سود نجومی و تضمینی : قول سودهای نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی طرح پانزی است. هر جا این وعده را دیدید، به پانزی‌بودنش شک کنید.
نامعلوم‌بودن هویت گرداننده : در طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، معمولاً از اسامی مستعار یا تقلبی استفاده می‌شود. یک طراح پانزی قطعاً نمی‌خواهد شناسایی شود.
ناشفاف‌بودن فعالیت‌ها : طرح پانزی با شفافیت کامل توضیح نمی‌دهد که چگونه سود نجومی خود را درمی‌آورد و چگونه آن را تضمین می‌کند. مثلاً بعضی از طرح‌ها می‌گویند که پول کاربران را در بازارهای سرمایه یا استخراج ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ اما نمی‌گویند که چطور این‌کار را انجام می‌دهند یا اینکه چگونه از ریسک نوسانات قیمت، سختی استخراج و … در امان هستند.
نبودِ اطلاعات تماس یا آدرس : طرح‌های پانزی معمولاً آدرس و شماره تلفن‌های معتبری از خود اعلام نمی‌کنند یا به آدرس‌های تقلبی و دفترهای کار چندروزه روی می‌آورند. ناشناسی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است.
نداشتن مجوزهای قانونی : طرح‌های پانزی نمی‌توانند مجوزهای قانونی اخذ کنند. البته فراموش نکنید که گاهی اوقات یک طرح به‌قدری حرفه‌ای است که مقامات قانون‌گذار را هم فریب می‌دهد یا با باندبازی مجوز را دریافت می‌کند. خیلی از کارشناسان معتقدند در جریان ورشکستگی برخی مؤسسات مالی ایران در سال ۱۳۹۶، از طرح پانزی استفاده شده است.
